Als ik aan een nieuw artikel wil beginnen, kijk ik meestal eerst of ik wat kan vinden over de achtergrond van de naam van de plant of de plantenfamilie. Niet omdat ik het zo belangrijk vind om te weten hoe een plant in onze Middeleeuwen heette of bij de oude Grieken, maar omdat het vaak informatie levert over het gebruik van die plant door onze voorouders. Maar het kan ook een doolhof zijn van waarschijnlijk halve waarheden en veronderstellingen. Zoals deze keer.

Watermunt in bloei in de buurt van de Dommel.

Groeiende munt en klinkende munt
Ik wou eigenlijk vooral weten waarom deze plantenfamilie praktisch dezelfde naam heeft als de metaalwaren in mijn portemonnee. Met als resultaat veel gegevens en veel verwarring.
Men is het redelijk eens dat de 'klinkende munt' waarschijnlijk afstamt van de Romeinse godin Juno Moneta. Juno was een van de belangrijkste godinnen o.a. als vrouw van Jupiter. De bijnaam 'Moneta' betekent zoiets als 'uniek'. Het overdragen van deze bijnaam naar ons geld, zou dan komen omdat een belangrijke muntfabriek van de Romeinen naast of zelfs in een tempel van Juno Moneta stond. Die tempel is nog niet gevonden.

De naam van de munt als plant, heeft met het voorgaande weinig gemeen. In een sage van de schrijver Ovidius komt Mentha voor, dochter van Cocytus. Zij werd bemind door Hades, de god van de onderwereld. De vrouw van Hades had daar bezwaar tegen en veranderde Mentha in een plant.
De naam Mentha komt van het Griekse Minthos en betekent 'iets wat riekt', wat natuurlijk wijst op de geur van deze plant: de munt. Maar waarom heette die dochter zo? Ik vermoed dat die plant al eeuwen Mentha of Minthos heette voordat Ovidius zijn verhaal schreef.
In ieder geval: in een groot aantal Europese talen hebben de klinkende en de groeiende munten ongeveer de zelfde naam. En dus waarschijnlijk uit dezelfde bron, maar het is niet echt duidelijk uit welke bron.

De planten
Hoog tijd voor de plantjes. In Nederland hebben we zes inheemse soorten munt, die allemaal in het Latijn Mentha heten en dus in hetzelfde geslacht zitten. En dus op zijn tijd allemaal wel een keer met elkaar kruisen om het moeilijk te maken.

- Watermunt (Mentha aquatica)
- Akkermunt (Mentha arvensis)
- Hertsmunt (Mentha longifolia = Mentha sylvestris)
- Polei (Mentha pulegium) = pennyroyal
- Aarmunt (Mentha spicata) = groene munt = kruizemunt
- Witte munt (Mentha suaveolens of Mentha rotundifolia)

Watermunt
Watermunt groeit bij ons vooral op natte weilanden en dergelijke zoals naam aangeeft. In bloei is de plant meestal zo'n halve meter hoog en heeft dan een of meer bloemstengels met om iedere stengel een of meer 'bolletjes' opgebouwd uit roze, paarsige bloemen.

Akkermunt
Akkermunt lijkt op watermunt, maar het is allemaal wat 'slordiger' dan bij watermunt. De plant is ongeveer even groot, vocht in de bodem is ook zeer welkom. De bloembolletjes lijken kleiner en het blad is groter. De geur is duidelijk minder dan bij watermunt.
Een variant van akkermunt, de Japanse pepermunt, wordt gekweekt om er menthol olie uit te halen.

Hertsmunt
Hertsmunt valt op door de lange bladeren zoals in de Latijnse naam staat. De bloemen zijn weer roze, paarsig en staan in kransen zoals de vorige soorten, maar ze vormen bij hertsmunt geen echte bollen maar staarten.
De planten ruiken sterk en zijn niet giftig, maar ze schijnen niet lekker te zijn.

Uit een Middeleeuws kruidenboek: een abortusmiddel wordt bereid op basis van polei. (Wikipedia)

Polei
Polei wordt maar zo'n 30 cm hoog, heeft ook graag wat extra water, maar dreigt in Nederland uit te sterven. De uiterwaarden schijnen het beste gebied te zijn voor deze plant.
Polei heeft een lange geschiedenis als middel tegen zwangerschap, om de menstruatie op gang te brengen en als middel om abortus op te wekken. De plant is niet echt giftig, maar ook niet ongevaarlijk. Met als gevolg natuurlijk de nodige dodelijke slachtoffers.
In het Engels wordt de plant 'pennyroyal' genoemd, een samentrekking van 'Pulegium regale' d.w.z. koninklijke vlooien verjager. Ik weet niet of het werkt, maar het kan waarschijnlijk minder kwaad dan als abortus middel.

Aarmunt of groene munt of kruizemunt

Aarmunt denk ik. De foto is in Frankrijk gemaakt.

Het is niet duidelijk of aarmunt bij de inheemse planten gerekend moet worden. De verspreidingsatlas vindt van niet. Maar de plant wordt wel veel gekweekt en ontsnapt dus wel eens.
Maar wel zijn in aarmunt ooit twee andere muntsoorten samengegaan namelijk hertsmunt en witte munt en dan ook nog ieder met het complete chromosoom pakket! Aarmunt heeft nu dus 48 chromosomen in plaats van de 24 van de 'gewone' munt soorten.
De plant wordt ongeveer een halve meter hoog. De bloemen staan in aren en de kleur kan alle varianten van paars zijn van bijna wit, via roze tot donker blauw. Onder naam 'groene munt' of 'kruizemunt' worden de blaadjes gebruikt voor muntthee. En als aarmunt voor in de tuin want de plant heeft sierlijke paarse aren of 'staarten'. De naam kruizemunt wordt voor verschillende soorten en kruisingen gebruikt, maar is strikt genomen geen kruising. Waarschijnlijk is het een verkeerde vertaling van het Duitse Krause Minze: kroesmunt.
In Noord-Afrika en het Midden-Oosten is aarmunt en zijn varianten, een belangrijk gewas voor de thee en als kruid bij allerlei bereidingen.

Witte munt
De witte munt heeft in het wild meestal geen witte bloemen, maar licht roze of zacht lila in aren of staarten. De stengel en de onderkant van het blad zijn sterk behaard, misschien dat dit ook heeft bijgedragen tot de naam witte munt. De witte munt is bij ons inheems, maar flink bedreigd. De plant wordt net als de andere munt soorten ongeveer een halve meter hoog en heeft een soortgelijk biotoop: niet te schrale grond en graag wat extra vocht.
Witte munt schijnt een sterke geur te hebben die ruikt naar appel en munt. De geur is me nooit opgevallen, dus mogelijk heb ik nooit echt witte munt gezien.

Pepermunt en andere kruisingen
Wereldwijd zijn er 20 tot 30 soorten munt, allemaal in de gematigde klimaat zones. Alle muntsoorten hebben de bekende munt geur en smaak die vooral afkomstig is van de stof menthol. Maar de sterkte van de die smaak kan heel verschillende zijn en er kunnen andere geuren doorheen zitten.

De kruising pepermunt (Mentha x piperita) in bloei. (Wikipedia)

Pepermunt (Mentha × piperita) heeft de sterkste smaak. Dat was een spontane kruising van watermunt en aarmunt in de 17e eeuw in Engeland en sindsdien wordt pepermunt gekweekt. Na het drogen van de planten, extraheert men daaruit de pepermunt olie. En die gaat dan in snoep en allerlei producten die 'fris' moeten ruiken. De zaden zijn weinig kiemkrachtig en dus wordt de plant meestal vermeerderd door stekken. Of de plant doet het zelf via uitlopers. Er bestaan heel veel kweekvormen van pepermunt. Daarin heeft het 'beginners foutje', waarbij de aarmunt het dubbele aantal chromosomen kreeg, zich voortgezet. Pepermunt heeft tegenwoordig 66, 72, 84 of 120 chromosomen! Maar de plant blijkt nog steeds in staat om via uitlopers te verwilderen uit kwekerijen. Voor zo ver ik weet hebben we in Nederland geen kwekerijen van pepermunt voor de olie, misschien wel voor sierplanten, maar in Engeland en Duitsland zijn die er wel. Blaadjes van de pepermunt kunnen ook voor thee worden gebruikt, net als aarmunt of kruizemunt.

In mijn jeugd hadden alle oma's pepermuntjes in hun tas, in mijn herinnering King pepermunt. Waarom weet ik eigenlijk niet, voor een frisse adem? Helaas hield ik toen al niet van peper-munt. Klinkende munt zat er ook in, maar die kreeg ik alleen als ik een goed rapport had.
King pepermunt bestaat al meer dan 100 jaar en de Wilhelmina pepermunt al meer dan 125 jaar! Misschien leuk voor mensen die wel van pepermunt houden: er staat een video op internet die laat zien hoe je zelf pepermunt kunt maken! De ingrediënten zijn in ieder geval simpel: bijna 1,5 kg van verschillende soorten suiker en 15 druppels pepermunt olie.

Jan van Dingenen - 2019